मासिक पाळी – एक नैसर्गिक प्रक्रिया, जी प्रत्येक स्त्रीच्या आयुष्याचा अविभाज्य भाग आहे. पण ही प्रक्रिया जितकी नैसर्गिक आहे, तितकीच ती मानसिक आणि शारीरिकदृष्ट्या कठीण देखील असते. पाळी म्हणजे फक्त रक्तस्राव नव्हे, तर ती वेदना, थकवा, अस्वस्थता, हार्मोन्सचा गोंधळ आणि काही वेळा एकटेपणाची भावना देखील घेऊन येते. या काळात एक जोडीदार म्हणून पुरुषाची भूमिका फक्त पाठिंबा देण्याची नाही, तर त्या वेदनेला समजून घेण्याची आहे.
मासिक पाळी म्हणजे स्त्रीच्या गर्भाशयातून दर महिन्याला होणारा रक्तस्राव. ही प्रक्रिया स्त्रीच्या शरीरात गर्भधारणेची तयारी म्हणून चालू असते. जर गर्भधारणा झाली नाही, तर गर्भाशयाच्या भिंतीत वाढलेलं अस्तर गळून रक्तरूपात बाहेर पडतं. ही प्रक्रिया दर २८-३५ दिवसांनी घडते आणि साधारणतः ३ ते ७ दिवस टिकते. पण यामागची वेदना केवळ शारीरिक नसते – ती मानसिक, सामाजिक आणि भावनिक स्वरूपाची असते.
या काळात ती खूप वेळा शांत राहते, काही न बोलता सगळं सहन करत राहते. तिच्या पोटात मुरकुंड्या होतात, कंबर दुखते, पायांमध्ये गोळे येतात, डोके जड वाटतं, चेहरा फिकट पडतो – पण ती तक्रार करत नाही. घराची जबाबदारी, काम, मुलं, ऑफिस – सगळं ती करत राहते. कारण समाजाने ती सवय लावली आहे की, "हे तर नॉर्मल आहे." पण खरंच का?
बऱ्याच स्त्रियांना या काळात भावनिक आधाराची गरज असते. पण बऱ्याच वेळा त्या एकट्याच असतात. त्यांचा जोडीदार, जो इतरवेळी प्रेम करतो, काळजी घेतो, त्यालाच हे समजत नाही की, ही वेळ वेगळी आहे. ही वेळ फक्त "तीचं" नाही – "दोघांची" आहे. कारण जेव्हा ती वेदनेत असते, तेव्हा तिच्यासोबत बसून तिच्या मनातलं ऐकणं, तिच्यासाठी गरम पाणी करणे, काही वेळ तिचा हात हातात घेणं – हे सगळं खूप मोलाचं असतं.
एक जबाबदार पार्टनर म्हणून पुरुषाने काही गोष्टी समजून घ्यायला हव्यात:
ती चिडचिड करतेय का? – हो, कारण हार्मोन्स तिच्यावर परिणाम करत आहेत. ती जाणीवपूर्वक नाही करत.
तिचा मूड ऑफ आहे का? – हो, कदाचित ती स्वतःच्याच वेदनेत हरवली आहे.
तिला थोडा वेळ हवा आहे का? – हो, तिला गरज आहे थोड्याशा विश्रांतीची, प्रेमाची आणि समजुतीची.
आपल्या समाजात पाळी हा अजूनही एक लपवून ठेवण्याचा विषय आहे. पॅड लपवून आणले जातात, "ते दिवस" म्हणत विषय टाळला जातो, स्त्रियांना देवपूजेत बसू दिलं जात नाही, काही घरात स्वयंपाक घरातही त्यांना येऊ दिलं जात नाही. पण या सर्व अंधश्रद्धा, हीन भावना आणि अस्पृश्यतेमुळे स्त्रिया मानसिकदृष्ट्या खचतात.
एक चांगला पार्टनर म्हणून पाळीवर खुलं आणि आदरपूर्ण बोलणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे. पाळी काही लाज वाटावी अशी गोष्ट नाही, ती स्त्रीच्या सर्जकतेचं प्रतीक आहे.
पाळीच्या दिवसांत तिच्यासोबत राहणं म्हणजे तिची सेवा करणं नाही, तर ती एक सोबतीची आणि प्रेमाची भावना आहे. तिच्यासाठी गरम पाणी करून देणं, तिच्या आवडत्या चॉकलेट्स आणणं, तिचं डोकं हलकेच मालीश करणं – ही लाडाची भाषा असते. "तुला त्रास होतोय का?" हा प्रश्न देखील प्रेमाचा असतो. तिचं सगळं सावरून घ्यायला हवं तेव्हा, ती खंबीर आहे असं समजून बाजूला राहणं हे चुकीचं आहे.
पाळी म्हणजे केवळ एक जैविक प्रक्रिया नाही, तर ती एक अनुभव आहे – जो स्त्री दर महिन्याला एकट्याने सहन करत असते. पण जर तिचा जोडीदार ती जाणीव बाळगून तिच्यासोबत राहिला, तर ती लढाई निम्म्याने कमी होते.
ती सांगेलच असं वाटू नका, ती खूप वेळा काही बोलत नाही. तुम्ही समजून घ्या. तिच्या चेहऱ्यावरचे भाव, तिचा मूड, तिची चाल, तिचं शांत होणं – या सगळ्या गोष्टी तिचं अंतरंग सांगत असतात.
मुलांना लहानपणापासून पाळी म्हणजे काय हे समजावून देणं गरजेचं आहे. "हे मुलींचं असतं" म्हणून बाजूला काढण्यापेक्षा, त्यांना ही एक सर्जनशील प्रक्रिया असल्याचं शिकवणं गरजेचं आहे. त्यातूनच पुढच्या पिढीत अधिक समंजस आणि संवेदनशील पुरुष तयार होतील.
"ती" तिच्या वेदनांशी लढत असते… दर महिन्याला. ती कधी काही बोलत नाही, पण तिच्या डोळ्यात एक शांततेची, समजुतीची आणि प्रेमाची आशा असते – की तिचा जोडीदार तिच्यासोबत असेल, तिच्या वेदनेत सहभागी होईल.
म्हणूनच, पाळी ही फक्त तिची जबाबदारी नाही, ती आपल्या नात्याची खरी परीक्षा आहे. तिचा सखा, तिचा प्रियकर, तिचा नवरा – त्याने ही काळजी, प्रेम आणि समजूत दाखवली तर तीही स्वतःला अजून अधिक प्रेम करण्यायोग्य आणि मजबूत समजेल.