मुंबई - ही देशाची आर्थिक राजधानी. इथं दररोज लाखो लोक जीव तोडून धावतात, लोकलमध्ये लटकतात, रस्त्यावर पाण्यातून वाट काढतात, आणि शेवटी "मुंबईकर" म्हणून एक वेगळी ओळख जपतात. मात्र मंगळवारी झालेल्या मुसळधार पावसाने पुन्हा एकदा प्रश्न विचारला – मुंबईला खरोखर पावसाने ठप्प केलं होतं का? की ही ठप्पी होती आपल्या यंत्रणांची, व्यवस्थेची, आणि पायाभूत सुविधांच्या फोल दाव्यांची?
लोकल ही मुंबईची लाईफलाईन मानली जाते. या लोकलला एका दिवसासाठी थांबावं लागलं, हजारो लोक तासन्‌तास अडकले, काहींना रेल्वे रुळावरून पायी चालत जावं लागलं. पण पाऊस हा काही मुंबईत नवा नाही. वर्षानुवर्षं हीच कहाणी – पाऊस आला की रुळ बुडाले, वाहतूक ठप्प झाली, आणि प्रवाशांना मनस्ताप. मग प्रश्न पडतो की इतक्या मोठ्या शहराने, इतक्या मोठ्या बजेटवर चालणाऱ्या प्रशासनाने या समस्यांवर अजूनही टिकाऊ उपाय का शोधले नाहीत?
बीकेसीच्या भूमिगत मेट्रो स्थानकात गळती होणं ही तर काळजाला धक्का देणारी बाब आहे. हजारो कोटींचा प्रकल्प, आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या नावाखाली उभारलेला भव्य प्रकल्प आणि पहिल्याच पावसात छप्पर गळायला लागलं! हे केवळ तांत्रिक चूक नाही; हे प्रशासनाच्या ढिसाळ कामकाजाचं आणि कंत्राटदारांच्या बेफिकीरीचं निदर्शक आहे.
त्यात भर म्हणून मोनोरेलची घटना. प्रवाशांनी भरलेली गाडी मध्यभागी थांबली, एसी बंद झाला, प्रवासी अक्षरशः घुसमटले, गाडी झुकली… या सगळ्या चित्राने मुंबईकरांच्या मनात भीती निर्माण केली. "शहर स्मार्ट होईल" या गाजावाज्याच्या घोषणा ऐकवणाऱ्यांनी आजच्या या वास्तवाकडे पाहावं. स्मार्टनेस पावसात बुडून गेला आहे.
पाऊस हा निसर्गाचा भाग आहे; तो थांबवता येणार नाही. पण पावसाला तोंड देण्याची तयारी नक्कीच करता येते. जलनिस्सारणाची क्षमता वाढवणं, पायाभूत सुविधा वेळेत आणि दर्जेदार कामातून उभारणं, प्रवाशांच्या सुरक्षेचा प्राधान्याने विचार करणं – ही कामं प्रशासनाने करायची आहेत. पण ती होत नाहीत, कारण पावसाच्या काळात अडकलेले प्रवासी निवडणूक येईपर्यंत विसरतात, आणि निवडून आलेले लोक पुन्हा नव्या आश्वासनांचा पाऊस पाडतात.
मुंबईकरांची सहनशीलता जगभर गाजते, पण ही सहनशीलता व्यवस्थेच्या उदासीनतेला झाकून ठेवण्यासाठी वापरली जाऊ नये. पावसाने ठप्प झालेली मुंबई ही निसर्गाची देणगी नाही, ती प्रशासनाच्या निष्काळजीपणाची साक्ष आहे.
मुंबईला पावसात बुडण्यापासून वाचवायचं असेल, तर केवळ घोषणांच्या आणि योजनांच्या पावसाऐवजी प्रामाणिक कृतींचा पाऊस पडायला हवा. अन्यथा दरवर्षी, हाच पाऊस, हाच मनस्ताप, आणि हाच प्रश्न “मुंबईला खरंच स्वप्ननगरी म्हणायचं का पाण्याखाली गेलेलं महानगर?”